ढपोर शंख
एका लहानशा गांवात एक मुलगी रहात होती. तिच नांव सुखिया. तिला एक धाकटा भाऊ दीपू व त्याहून धाकटी बहीण मिनती पण होती. पण ती दोघं सुखियापेक्षा खूप लहान होती.
मिनती लहान असतानाच या मुलांचे आईवडील वारले. दीपू आणि मिनतीला सांभाळण्याची जबाबदारी सुखियावर येऊन पडली.
त्यांच्याकडे होत एक छोटस घर, थोडी शेती, आणि अंगणात केळी - पपईची झाड ! त्यावरच सुखिया कसबस भागवत होती. ती जंगलातून कांही लाकूडफाटा पण घेऊन यायची, त्यातच तिचा खूप वेळ जायचा. शिवाय नदीवरुन पाणी आणाव लागत असे. एकूण त्यांच जीवन कष्टाचच होत.
एकदा दीपू आणि मिनती तिला म्हणाले - ताई, तू नदीवर पाणी आणायला जातेस ना! मग पलीकडच्या तीरावर कां जात नाहीस? तिकडे मारुतीच मंदीर आहे. आपल्या गांवातले लोक म्हणतात - हा मारुतीराया लोकांचे कष्ट संपवतो. तू पण त्याची प्रार्थना केलीस तर तो तुला नक्कीच कांहीतरी देईल. कारण तुझा स्वभाव कित्ती चांगला आहे.
दुस-या दिवशी सुखिया पाणी आणायला नदीवर गेली - तर तसच नावेत बसून पलीकडच्या तीरावर गेली. मारुतीच्या मंदीरात जाण्यासाठी तिने थोडी फुल पण गोळा केला होती. मंदीरात जाऊन तिने नमस्कार केला, फुल वाहिली आणि म्हणाली - मारुतीराया, आम्ही तिघ लहान मुल आहोत. कष्टाच पण सचोटीच आणि इमानदारीच जीवन जगतो. मेहनत करण्यांत कसूर करत नाही म्हणून तू आम्हाला कांहीतरी मदत कर.
अशी प्रार्थना करुन सुखियाने डोळे उघडले तर तिला मारुतीच्या पायाजवळ एक छोटा, चमकदार शंख दिसला आणि गाभा-यातून आवाज आला - मुली, हा शंख घे. रोज सकाळी स्नान करुन झाल्यावर याची प्रार्थना कर - म्हणजे तो तुला कांही तरी देईल. पण लोभ करु नका. समाधानाने रहा.
सुखियाने शंख उचलला आणि आनंदाने घरी आली. तेव्हापासून त्यांचा नियम ठरुन गेला - रोज सकाळी स्नान करुन तिघ भावंड शंखासमोर येऊन प्रार्थना करीत - हे शंख महाराज, आमची थोडी मदत करा. शंखाच्या पोकळीतून आवाज येई - तथास्तु. मग थोडया वेळानंतर त्यांना शंखाच्या जवळपास कांहीतरी ठेवलेल दिसायच - कधी धान्य, कधी लाकडं, कधी थोडे पैसे तर कधी कपडे आणि कधी पुस्तक. त्यामुळे सुखियाला खूप सहारा मिळाला. आता त्यांना उपाशी पोटी झोपाव लागत नसे. ते मन लावून अभ्यास करु लागले. जास्त मेहनत पण करुन लागले.
त्यांचा शेजारी होता मोतीराम. त्याने पाहिले - ही मुलं आता बदललेली वाटतात. जास्त आनंदात असतात. पूर्वी कधीतरी त्यांना उपाशी पोटी झोपाव लागे. तेंव्हा भुकेने कळवळून रडण्याचा आवाज येई. आता तोही बंद झाला आहे. नक्की याच कांहीतरी गुपित आहे. आपण पत्ता लावला पाहिजे.
मग मोतीराम त्यांच्यावर नजर ठेऊ लागला. त्यांच्या घराच्या अवतीभोवती फिरु लागला. सकाळ-संध्याकाळ लक्ष ठेऊ लागला. आणि एक दिवस लपून खिडकीतून पहात असतांना त्याला दिसल की, सुखिया,दीपू आणि मिनती एका छोटया शंखासमोर हात जोडून उभी आहेत. त्यांची प्रार्थना मोतीरामच्या कानावर आली - हे शंख महाराज, आमची थोडी मदत कर. आणि शंखातून आवाज आला - तथास्तु !
च्ओहो, तर अशी गोष्ट आहे.छ मोतीराम म्हणाला. हा शंख तर मला मिळायला हवा होता. माझ्या घरी सुध्दा किती गरीबी आहे. मला पैशांची सतत गरज पडते. हा शंख मीच घेतला पाहिजे.
मग कांय? मोतीरामच्या मनांत चोर शिरला. त्याच दिवशी त्याने संधी साधून तो शंख पळवला |
आता मोतीराम आणि त्याची बायको दिवसातून सात-आठ वेळा शंखासमोर जाऊन उभे रहात आणि म्हणत - हे शंख महाराज, आमची मदत करा. एकदा शंख म्हणायचा - तथास्तु आणि एखादी छोटी वस्तु त्यांना द्यायचा पण एरवी शंख गप्प रहायचा. त्यामुळे मोतीराम आणि त्याची बायको चिडीला येत. तिथेच उभे राहून ते शंखाला नांव ठेवत की हा आपल्याला एकदाच कांय ते देतो - आणि ते सुध्दा किती छोटस.
इकडे सुखिया, दीपू आणि मिनती गोंधळून गेले. आपला शंख कुठे गेला? मोतीरामने शंख उचलला असेल अशी शंका सुध्दा त्यांना आली नाही. त्यांचे थोडे दिवस बरे गेले आणि मग पुन्हा कष्टाचे दिवस सुरु झाले. एक दिवस मिनतीला समजल की, त्यांचा शंख मोतीरामकडे आहे. पण कांय करणार? ते मोतीराम बरोबर भांडू शकत नव्हते. मग मिनती सुखियाला म्हणाली - ताई, तू आपली पुन: मारुती देवाकडे जा आणि सांग की आमचा शंख मोतीरामने पळवला.
मग ते तिघेही नदी पलीकडे गेले. मारुतीच्या मंदीरात जाऊन प्रार्थना केली - हे मारुतीराया, तू आमच्यावर कृपा केलीस अािण आम्हाला शंख दिलास - पण तो मोतीरामने चोरला. आम्ही पडलो लहान. मग मोतीरामला धडा कसा शिकवणार? आता तूच कांहीतरी उपाय कर. प्रार्थना म्हणून त्यांनी डोळे उघडले तो कांय? मारुतीच्या पायाजवळ एक भला मोठा चमकदार शंख पडलेला होता. गाभा-यातून पुन: आवाज आला - पोरांनो हा शंख घ्या. रोज सकाळी स्नान करुन त्याची प्रार्थना करा - मात्र जास्त कधीच मागू नका. तो देईल तेवढयावरच समाधानी रहा!
तिघ भावंड घरी आली. दुस-या दिवशी स्नान करुन शंखाची प्रार्थना केली हे शंख महाराज, आमची कांही तरी मदत कर. शंखातून आवाज आला - आत्ता करतो. खूप करतो. बोला कांय देऊ? किती देऊ?
सुखियाला खूप आश्चर्य वाटल. पण लगेच आठवल की, मारुतीने कांय सांगितल होत - जास्त मागू नका. ती म्हणाली - आम्हाला वाटीभर तांदूळ दे.
शंख म्हणाला - अरे, हे कांय मागता? वाटीभर कांय मागता? चार वाटया देतो किंवा हव तर हजार वाटया मागा - किंवा दहा हजार कां नाही मागत?
मुलं गप्प बसली. नंतर त्यांनी दिवसभर वाट पाहिली. पण शंखाने त्यांना काहीच दिले नाही.
दुस-या दिवशी मुलांनी पुन: प्रार्थना केली. तर शंखातून आवाज आला - आत्ता देतो, खूप देतो. बोला काय देऊ? पैसे देऊ? किती पैसे देऊ?
सुखिया म्हणाली - दे दहा रुपये. शंख म्हणाला - अरे, दहा रुपये कांय मागता? दोनशे मागा किंवा वीस हजार मागा. आत्ता देतो, खूप देतो. पण त्याही दिवसभरात शंखाने प्रत्यक्ष कांहीच दिले नाही.
मग ही रोजचीच गोष्ट झाली. मुले रोज शंखाची प्रार्थना करीत - कांहीतरी थोडसच मागत. शंख रोज म्हणायचा - आत्ता देतो, खूप देतो. पण प्रत्यक्ष कांहीच देत नसे.
मुलांना आश्चर्य वाटत असे. पण मारुतीने रोज प्रार्थना करायला सांगितले होते म्हणून त्यांनी नियम मोडला नाही.
इकडे मोतीरामच्या मनांत लोभ वाढतच होता. मुलांनी शंख कुठून बरे मिळवला होता? आता त्यांना आणखी कांय मिळाले आहे का? हा विचार करुन त्याने मुलांवर लक्ष ठेवायचे ठरवले. त्याप्रमाणे पुढच्या दिवशी पुन: त्याने मुलांच्या घरांत डोकावले तर त्याला तो मोठा शंख दिसला. मुल त्याच्यासमोर हात जोडून म्हणत होती - हे शंख महाराज, आज आम्हाला थोडीशी मिठाई दे. त्यावर शंख म्हणाला - अरे, थोडी का मागता? खूप मागा. खूप डबे भरुन देतो. आत्ता देतो. खूप देतो.
पुढच बघायला मोतीराम थांबलाच नाही. आपल्या लायकीचा शंख तो हाच. त्याला उत्तम योजना सुचली होती. धावत आपल्या घरी जाऊन त्याने पहिला लहान शंख उचलला आणि लपत छपत सुखियाच्या घराशी येऊन वाट पहात राहीला. मग कधीतरी मुलांच लक्ष नाहीस पाहून तो घरांत शिरला आणि मोठा शंख उचलून त्याच्या जागी लहान शंख ठेऊन तसाच लपतछपत पळून आला.
थोडया वेळाने मुलांनी पाहिले - तो त्यांचा लहान शंख समोर होता. त्यांना आनंद झाला. त्यांनी लगेच प्रार्थना केली - हे शंख महाराज, आम्हाला कांहीतरी मदत कर. आणि थोडया वेळाने त्यांना थोडीशी मिठाई ठेवलेली मिळाली.
इकडे मोतीराम आणि त्याची बायको पण मोठया शंखासमोर हात जोडून उभे राहिले. हे शंख महाराज, आम्हाला पैसे दे. त्यावर शंख म्हणाला - किती देऊ? दहा हजार देऊ?
दोघ म्हणाली - हो, हो, दहा हजार दे - नको पंधरा हजार दे. शंख म्हणाला अरे, पंधरा हजार कांय मागता? पंचवीस मागा किंवा पन्नास हजार मागा. आत्ता देतो, खूप देतो.
पण बराच वेळ झाला तरी कांही मिळेना. मग मोतीराम आणि त्याची बायको पुन: विनवणी करु लागले - हे शंख महाराज, आम्हाला धान्य दे. शंख म्हणाला - हो मागा की. किती देऊ? पाच किलो देऊ?
मोतीराम म्हणाला - दे. पण शंख म्हणाला- अरे, पांच किलो कशाला, तीस किलो देतो, किंवा पन्नास किलो देतो - आत्ता देतो, खूप देतो.
पण काहीच दिले नाही.
दिवसभरात असे सात-आठ वेळा झाले. वैतागून मोतीराम आणि त्याच्या बायकोने विचारले - हे शंखा, तू देत कांहीच नाहीस. फक्त आत्ता देतो, खूप देतो असे म्हणतोस.
शंख म्हणाला - बरोबर आहे. मी आहे ढपोर शंख| मी फक्त खूप बोलतो. देईन देईन म्हणतो पण देत कांहीच नाही. असेन मी ढपोर शंख पण तुमच्या सारख्या चोर, लोभी माणसासाठी मीच ठीक आहे.
मुलांनो, तुम्हाला पण आपल्या अवती-भवती ढपोर शंख दिसतात की नाही? आणि सुखिया सारखी मेहनती मुलं? आणि मोतीराम सारखी माणसं?
**********
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें